Ja, my, oni - Poradnik Psychologiczny POLITYKI – e-wydanie – Lepsza pamięć, żywszy umysł

Kryzys, czy już samo jego widmo, nikogo nie pozostawia psychicznie obojętnym. Nie chodzi nawet o strach przed konkretnym zagrożeniem - niewypłacalnością kredytową, utratą pracy czy majętności, ale o dotykający teraz wiele osób lęk - tym bardziej wyniszczający, im bardziej jego powód jest nieuchwytny, trudny do nazwania. Nie przypadkiem filozofowie, ekonomiści, socjolodzy dostrzegają nie tylko załamanie ekonomicznej sprawności świata zachodniego, do którego 20 lat temu Polska dołączyła, ale też korozję obowiązującej tu wizji człowieka. Jest tak, jakby jakiś dewastujący wirus dotknął nie tylko świata finansów, lecz wielu - wydawałoby się - oczywistych wartości, które człowiek nowoczesny powinien wyznawać, i celów, do których powinien dążyć.

Powszechny stan niepokoju i zagubienia ma swoje uzasadnienie, jeśli bowiem kryzys coś boleśnie obnaża, to właśnie miałkość celów, napędzających bodaj większość z nas przez ostatnie lata. Praca, kariera, budowa domu, samochód, lokata, kredyt... Bardziej niż sobą człowiek bywał klientem, pracownikiem, szefem. Widział nie tyle siebie, ile siebie w relacji z bankiem, z firmą, ze swoim społecznym otoczeniem. Zagonił się w niekończącym się wyścigu, zatopił we wszechobecnej konkurencji. A teraz pryskają rozmaite iluzje, przede wszystkim zaś ta, że na zgromadzeniu zestawu dóbr konsumpcyjnych i prestiżu da się zbudować życiową satysfakcję.

Więc naturalne, że tylu z nas potrzebuje pocieszenia, oparcia, poczucia sensu. Gdzie indziej ich szukać, jak nie w sobie i wśród najbliższych? W tym właśnie nasze wydawnictwo ma pomóc.

Polityka wydaje od bez mała trzech lat cieszący się uznaniem czytelników dodatek Pomocnik Psychologiczny. Staramy się łączyć tam nowoczesną, akademicką wiedzę psychologiczną z nienarzucającym się poradnictwem, a przede wszystkim służyć czytelnikom pomocą przy autorefleksji. Teraz postanowiliśmy tę wiedzę wzbogacić, uzupełnić i uporządkować tak, by ułożyła się ona w systematyczny i przystępny wykład tego, co dziś wiadomo o człowieku. Zróbmy więc sobie antrakt na zastanowienie się nad sobą.

Lepsza pamięć, żywszy umysł

Niezwykły jest ten olej w ludzkiej głowie. Zdolność pamiętania – magazynowania nieskończonej ilości doświadczeń i wrażeń. Zdolność uczenia się – nabywania skomplikowanej wiedzy i imponujących kompetencji. Wreszcie zdolność zwana inteligencją – najbardziej zagadkowa i najtrudniejsza do zdefiniowania właściwość umysłu, tak jakby na zrozumienie tego akurat fenomenu człowiekowi inteligencji nie starczało.
Tęgie głowy od stulecia poszukują sposobów, by tę esencję ludzkiego umysłu (choć i zwierzętom jest ona w jakimś stopniu dana) ogarnąć, zlokalizować, zmierzyć; słowem – poddać operacji, jakiej nauka poddaje całą rzeczywistość. Ale ona wciąż się wymyka łatwemu zaszeregowaniu. Już, już wydawało się, że mamy precyzyjne narzędzia jej pomiaru, że za pomocą testów można każdego człowieka umieścić na jakiejś uniwersalnej skali intelektu, wyrażając jego potencjał magicznym symbolem IQ. No i uczeni (a zawsze się znajdą tacy o kłopotliwie żwawych umysłach) powiedzieli: stop, a inteligencja emocjonalna, a społeczna? Dyskusjom, czy te pojęcia spełniają kryteria naukowości, czy też są tylko zgrabnymi figurami publicystycznymi – nie ma końca. Nie przeszkadza to jednak badaniom, z których wynika, iż intelektu człowieka nie da się oddzielić od reszty jego osobowości, od tego, co zwykliśmy nazywać charakterem. A same przymioty umysłu nie gwarantują jeszcze odnalezienia właściwego miejsca dla siebie w świecie, wykorzystania uzdolnień, sukcesu. Takiego życia, które przynosi poczucie satysfakcji. Do tego potrzebna jest mądrość.

Niestety, przy tym istniejącym przecież od tysiącleci pojęciu nauka – przynajmniej na razie – kapituluje.
Cóż jest mądrość? – pytamy człowieka mądrego i otrzymujemy odpowiedź, że to ani erudycja, ani inteligencja, jeno zacność, polegająca na gotowości do słuchania innych i ustawicznego wątpienia. Wiedza, ale i pokora wobec niewiedzy. Pewność istnienia prawd, ale i niepewność wobec sprzecznych racji.
Podsuwamy w tym wydawnictwie czytelnikom wiele praktycznych ćwiczeń dla ożywienia inteligencji i wzmocnienia pamięci w głębokim przekonaniu, że warto przez całe życie się uczyć, nieprzerwanie trenować mózg, ten jedyny w swoim rodzaju organ naszego ciała. Również po to, by nie zawiódł człowieka na starość. Jednakże chcielibyśmy, żeby po lekturze została refleksja, że olej w głowie to niezwykle wyrafinowana substancja. Gdyby była prostsza, człowiek już dawno wyrabiałby mądre maszyny. Na razie nie znamy niczego mądrzejszego niż nasz mózg.
Zwłaszcza jeśli go mądrze używać.