Ja, my, oni - Poradnik Psychologiczny POLITYKI – e-wydanie – Alfabet człowieka przyzwoitego

Kryzys, czy już samo jego widmo, nikogo nie pozostawia psychicznie obojętnym. Nie chodzi nawet o strach przed konkretnym zagrożeniem - niewypłacalnością kredytową, utratą pracy czy majętności, ale o dotykający teraz wiele osób lęk - tym bardziej wyniszczający, im bardziej jego powód jest nieuchwytny, trudny do nazwania. Nie przypadkiem filozofowie, ekonomiści, socjolodzy dostrzegają nie tylko załamanie ekonomicznej sprawności świata zachodniego, do którego 20 lat temu Polska dołączyła, ale też korozję obowiązującej tu wizji człowieka. Jest tak, jakby jakiś dewastujący wirus dotknął nie tylko świata finansów, lecz wielu - wydawałoby się - oczywistych wartości, które człowiek nowoczesny powinien wyznawać, i celów, do których powinien dążyć.

Powszechny stan niepokoju i zagubienia ma swoje uzasadnienie, jeśli bowiem kryzys coś boleśnie obnaża, to właśnie miałkość celów, napędzających bodaj większość z nas przez ostatnie lata. Praca, kariera, budowa domu, samochód, lokata, kredyt... Bardziej niż sobą człowiek bywał klientem, pracownikiem, szefem. Widział nie tyle siebie, ile siebie w relacji z bankiem, z firmą, ze swoim społecznym otoczeniem. Zagonił się w niekończącym się wyścigu, zatopił we wszechobecnej konkurencji. A teraz pryskają rozmaite iluzje, przede wszystkim zaś ta, że na zgromadzeniu zestawu dóbr konsumpcyjnych i prestiżu da się zbudować życiową satysfakcję.

Więc naturalne, że tylu z nas potrzebuje pocieszenia, oparcia, poczucia sensu. Gdzie indziej ich szukać, jak nie w sobie i wśród najbliższych? W tym właśnie nasze wydawnictwo ma pomóc.

Polityka wydaje od bez mała trzech lat cieszący się uznaniem czytelników dodatek Pomocnik Psychologiczny. Staramy się łączyć tam nowoczesną, akademicką wiedzę psychologiczną z nienarzucającym się poradnictwem, a przede wszystkim służyć czytelnikom pomocą przy autorefleksji. Teraz postanowiliśmy tę wiedzę wzbogacić, uzupełnić i uporządkować tak, by ułożyła się ona w systematyczny i przystępny wykład tego, co dziś wiadomo o człowieku. Zróbmy więc sobie antrakt na zastanowienie się nad sobą.

Nietrudno zauważyć, że hasła będące motywem przewodnim tego wydania naszego Poradnika układają się w uniwersalny kanon etyczny. Od starożytnej filozofii poprzez rozmaite systemy religijne aż po współczesną psychologię postulaty godziwego postępowania nie tracą aktualności. Skoro tak, to dlaczego ludziom trudno im sprostać? Religie dają zwykle odpowiedź prostą, acz dla wielu niewystarczającą: bośmy z natury swej grzeszni, dusze nasze są poligonem wiecznego starcia dobra i zła, a życie może być co najwyżej mozolną wspinaczką ku boskim ideałom. A co mają do powiedzenia na ten temat psychologia, wiedza o ewolucji, inne nauki społeczne? Dlaczego jednym z nas łatwiej przychodzi prawdomówność, sumienność, odpowiedzialność, a inni nawet nie szukają usprawiedliwień na swój egoizm, oportunizm czy pychę?

Staramy się wyjaśnić, które z tych dyspozycji człowieka są stałymi cechami osobowości, które poddają się doskonaleniu (lub – przeciwnie – eliminacji), którym sprzyjają (bądź przeciwnie) współczesna cywilizacja i reguły życia społecznego.

Choć w niejednej publikacji autorzy dochodzą do wniosku, że – mówiąc potocznie – przegięcie w dążeniu do doskonałości też nie jest zdrowe, to żadną miarą nie chcemy relatywizować powszechnie uznanych norm przyzwoitości. Życie bezustannie stawia człowieka przed etycznymi dylematami. Bez wątpienia lepiej stawać po stronie dobra niż zła. Choćby dla psychicznego dobrostanu. Dla poczucia sensu. Dlatego, że gdy nie wiadomo, jak się zachować, to warto, można i trzeba zachować się przyzwoicie.